همانطور که می دانید ، تمام کارگران و کارکنان یک مجموعه ، سازمان یا یک شرکت بعد از مدتی که مشغول به کار و فعالیت هستند ، نیاز به استفاده از مرخصی هم دارند . مرخصی ، جزو مسائل پر اهمیت برای هر فرد شاغل می باشد ، بنابراین مدیران شرکت ها برای مدیریت درست و احتساب دقیق مرخصی هر کارگر به یک حسابدار ماهر نیاز دارند .این مقاله توسط شرکت نرم افزاری آرپا تولیدکننده نرم افزار حسابداری و مالی تهیه شده است و در اینجا به شما پیشنهاد می کنیم برای درک بهتر حسابداری و کارکرد آن مطلب حسابداری چیست را مطالعه کنید . با مطالعه این مطلب به خوبی در می یابید که مرخصی چیست ؟ از دیدگاه قانونی چه نوع مرخصی هایی وجود دارند ؟ نکات مهم در مرخصی ؟ و …
مرخصی چیست ؟
مرخصی به عاملی اطلاق می شود که ، کارگر در روز هایی از سال بدون حضور در محل کار خود به استراحت می پردازد. در زمان استفاده کارگر از مرخصی نه تنها خستگی محل کار از جسم و روح او رفع می شود ، بلکه به افزایش بهره‌وری و انرژی او کمک شایانی می کند و کارگران پس از بازگشت به کار با ذهنی آرام تر قادر به ارائه خدمت مطلوب تر می باشند .
تمامی کارگران و کارکنان ، بر اساس قانون کار ملزم به استفاده از مرخصی بین ۲ الی ۵ روز کاری هستند . مرخصی در روز های عادی ( یعنی روز هایی غیر از تعطیلات رسمی ) به کارگر اعطا می شود و همچنین علاوه بر روز های عادی در حوادث پیش بینی نشده و یا بیماری با مشورت سر کارگر و سر پرست تولید قادر به استفاده از آن می باشند . در شرایطی که کارگر قرارداد کاری خود را فسخ یا خاتمه دهد و یا بازنشسته شود ، از کارافتادگی کامل و ۱۰۰ درصدی کارگر و یا تعطیلی کارگاه طلب های مربوط به مدت مرخصی استحقاقی کارگر به وی و در صورت فوت او به ورثه ( فرزندان متوفی ) او قابل پرداخت می باشد .
- انواع مرخصی
- مرخصی استحقاقی
- مرخصی استعلاجی
- مرخصی بدون حقوق
- مرخصی استفاده نشده
- مرخصی ازدواج و فوت
- مرخصی زایمان و بارداری
مرخصی استحقاقی ، جزء آن دسته از مرخصی هایی است که در قانون کار ذکر شده است . به این نوع مرخصی ، مرخصی سالانه هم گفته می شود که معادل یک ماه در سال برای کلیه ی کارگران و کارکنان یک شرکت ، شرایط آن یکسان می باشد. توجه داشته باشید که در زمان استفاده از مرخصی استحقاقی ، به کارگر دستمزد ( حقوق ) پرداخت می شود . اگر بخواهیم به طور دقیق تر میزان روز های قابل استفاده را بیان کنیم ، باید گفت که تعداد روز های مرخصی استحقاقی در سال ۲۶ روز کاری ( به علاوه ۴ روز جمعه در ماه ) یا ۱۹۲ ساعت است . شرایط استفاده از مرخصی استحقاقی، موافقت کارفرما ( مدیریت شرکت یا سازمان ) می باشد که در غیر این صورت کارگر قادر به استفاده از مرخصی نمی باشد .
اما در مشاغل سخت و زیان آور ، مدت زمان استفاده از مرخصی استحقاقی بیشتر از مابقی مشاغل است . در مشاغل معمولی کارگران در یک ماه ۲ روز و نیم مرخصی دارند ، اما کارکنان یا کارگران مشاغل سخت و زیان آور قابلیت استفاده ۳ روز مرخصی در ماه را دارند . نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی برای کارگرانی که فعالیت و کارشان به صورت فصلی می باشد ، طبق مدت زمان کاری آن‌ها است . شایان ذکر است که مرخصی ساعتی هم در زمره مرخصی های استحقاقی قرار می گیرد ، البته اگر مجموع ساعات آن به ۸ ساعت برسد معادل یک روز کاری کامل برای کارگر در نظر گرفته می شود.
مرخصی استعلاجی ، از انواع مرخصی هایی است که توسط قانون کار برای کارگران و کارکنان شاغل در نظر گرفته شده است. افرادی که در روز هایی از سال به دلیل بیماری و کسالت قادر به انجام کار نیستند و نمی توانند در محل کار خود حضور داشته باشند ، می توانند از مرخصی استعلاجی استفاده کنند و بعد از گذراندن دوره نقاهت و بدست آوردن سلامتی مجدداً مشغول به کار شوند .
بر اساس قانون کار هیچ گونه محدودیتی در استفاده از این نوع مرخصی وجود نداشته و همه ی کارگران می توانند از آن استفاده کنند ، اما باید نکات مورد نظر را رعایت کنند . همانطور که اداره کار وظیفه تعیین قوانین را دارد ، در مقابل کارگران هم باید به آن ها پایبند باشند ، مدت مرخصی استعلاجی بنا به گفته اداره کار ۷ روز است که این مدت در طول یک سال به ۱۵ روز هم قابل افزایش می باشد . این مدت زمان توسط پزشک معالج تعیین و مشخص می گردد . در صورتی که شخص بیمار بین ۱۵ تا ۲۰ روز به استراحت نیاز داشته باشد، باید توسط پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی گواهی مکتوب دریافت کند .
مرخصی بدون حقوق ، یکی از مرخصی های ذکر شده در قانون کار است . در این نوع مرخصی ، کارگران و کارکنان قادر هستند به مدت زمان دو سال از این مرخصی استفاده کنند ، همانطور که از نامش پیداست مزدی به مشمولان تعلق نخواهد گرفت. بر اساس ماده ۶ آیین‌نامه اجرایی مرخصی بدون حقوق، پست و سمت افراد تا پایان مرخصی بدون حقوق حفظ می‌ماند. اما در مواردی نادر مانند سفر زنان به ماموریت همسران شان طبق ماده ۴۰ آیین نامه مرخصی، به علت طولانی بودن مدت زمان، حفظ مقام (پست) این گروه از کارکنان یا کارگران الزامی نیست .
-
آیا امکان بازگشت به کار بعد از اتمام دوره مرخصی بدون حقوق وجود دارد؟
عموماً افراد فکر می کنند که در شرایط درخواست مرخصی بدون حقوق برای مدت زمان معین و موافقت کارفرما، یقیناً با اتمام دوره مرخصی، قرارداد کاری شان نیز ملغی میشود. به این معنی که با پایان یافتن مرخصی بدون حقوق، روند تسویه حساب با آن افراد در دست اجرا قرار می‌گیرد. این اقدام در شرایطی عملی است که قانون کار به روشنی بگوید که به محض پایان مدت زمان مرخصی بدون حقوق توافق شده، کارگر یا کارمند حق دارد که به محل کار خود برگردد و کارفرما نیز وظیفه دارد که نسبت پذیرش او اقدام کند .
در شرایطی که مهلت مرخصی بدون حقوق پایان یابد و بازگشت کارگر یا کارمند به محیط کار محیا باشد ، کارفرما از پذیرش او نهی کند ، در این جا امکان پیگیری حقوقی و شکایت از کارفرما در دادگاه های ذی صلاح برای کارمند یا کارگر وجود دارد. در مقابل اگر پس از پایان یافتن مدت زمان مرخصی بدون حقوق، کارگر یا کارمند به محیط کار بر نگردند ، کارفرما می‌تواند علیه او طرح دعوا کند.
-
مرخصی استفاده نشده چیست ؟
اگر شرایطی بوجود بیاید که کارگری قصد داشته باشد مرخصی های استحقاقی سالانه خود را ذخیره کند، بر اساس ماده 66 قانون کار فقط می تواند 9 روز از مرخصی های خود را ذخیره کند . بنابراین ، حتی اگر کارگر یا کارمند اصلاً از مرخصی استحقاقی خود هیچ استفاده ای نکند و مشغول انجام کار باشد، فقط ۹ روز آن را می تواند ذخیره کند.
اگر فردی در مدت زمان یک سال از کلیه ی مرخصی های خود استفاده نکند، می‌تواند تمامی وجوه مربوط به مرخصی خود را از شرکت مورد نظر بدون هیچ محدودیتی دریافت نماید، اما اگر بخواهد قادر است ۹ روز از آن را ذخیره کند و باقی مانده آن باید در پایان سال به کارگر پرداخت شود. در شرکت های خصوصی ( غیر دولتی )، در پایان سال همزمان با محاسبه عیدی، مبلغ مرخصی استفاده نشده کارمندان محاسبه و به حساب آنان واریز می شود.
بازخرید مانده مرخصی در سال 1400 مربوط به آن دسته از کارگرانی است که یا مدت قرارداد آن‌ها به پایان رسیده یا قرار است که بازنشسته شوند . حق السعی روزانه ، مبنای احتساب باز خرید مانده مرخصی کارگران است. تمامی دریافت های قانونی کارگر بر اساس قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق، کمک عائله مندی، هزینه های مسکن، خواربار، ایاب و ذهاب، مزایای غیر نقدی، پاداش افزایش تولید، سود سالانه و همانند آن ها که دریافت می‌نماید را ، حق السعی می نامند.
-
مرخصی ازدواج و فوت چیست ؟
بر اساس ماده ۷۳ قانون کار، در موارد زیر کارگران حق دارند از ۳ روز مرخصی با مزد استفاده کنند :
1_ ازدواج دائم
۲_ فوت بستگان درجه یک از واحد اول (پدر مادر همسر و فرزندان)
در شرایطی که کارگر طی سال ازدواج کند، علاوه بر ۲۶ روز مرخصی استحقاقی، می تواند از ۳ روز مرخصی ازدواج نیز در هنگام ازدواج استفاده نماید. این ۳ روز قابل کسر از ۲۶ روز مرخصی استحقاقی نیست.
مرخصی زایمان دوران وضع حمل و زایمان به کارگران و کارکنان خانم تعلق می گیرد و در شرایط کنونی مدت آن شش ماه است. مرخصی مزبور جزء سابقه کاری کارگران محسوب می شود و در طول این دوران از سوی سازمان تامین اجتماعی غرامت دستمزد ایام بارداری به بیمه شده پرداخت می شود. دوران مرخصی زایمان جزء ایام تعلیق از کار به شمار می رود و بعد از مرخصی، کارگر زن به کار خود مجددا باز می گردد.
-
چند نکته مهم از مرخصی طبق قانون کار
کارگرانی که در کارهای سخت و زیان آور اشتغال دارند ، ماده 65 قانون کار مرخصی سالیانه را 5 هفته منظور کرده است که استفاده از این مرخصی حتی الامکان دو بار و در زمان اتمام هر شش ماه کار صورت می گیرد.
- بر اساس ماده 63 قانون کار، روز 11 اردیبهشت جزء تعطیلات رسمی کارگران با استفاده از حقوق می باشد .
- ماده 67 قانون کار یک پوئن مثبت به کارگران داده است تا با هدف ادای فریضه حج واجب در تمام مدت زمان کار شخص فقط برای یک بار از یک ماه به عنوان مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق استفاده کنند.
- به موجب ماده 70 قانون کار مرخصی کمتر از یک روز کاری (۸ ساعت ) جزء مرخصی های استحقاقی منظور می شود به این معنا که اگر کارگری فرضاً در یک روز کاری از دو ساعت مرخصی استفاده کرده باشد ، آن دو ساعت جزء مرخصی های استحقاقی او در سال محاسبه خواهد شد.
- بر اساس ماده 71 قانون کار در صورت فسخ یا پایان قرارداد کار، بازنشستگی و از کارافتادگی ۱۰۰ درصدی کارگر و یا تعطیلی کارگاه معین کرده است که وجوه مربوط به مرخصی استحقاقی کارگر به وی و در صورت فوت به ورثه او پرداخت شود.
استفاده کردن از مرخصی علاوه بر این که به منفعت خود کارگر می باشد بلکه به نفع کارفرما هم خواهد بود چون کارگر یا کارمندان با استفاده از مرخصی انرژی دو برابر برای انجام کار با قدرت بیشتر دریافت می کنند و می توان مرخصی را به عنوان یک عامل تشویقی تاثیر گذار و مهم در نظر گرفت.
