معمولاً می‌توان این گونه بیان کرد که ، ترازنامه و تهیه آن به عنوان اصلی ترین و مهم ترین نتایج فعالیت حسابداران در یک مجموعه می‌باشد. پس از ثبت اطلاعات در دفاتر روزنامه و کل و محاسبه عملیاتی رویدادها، باید نسبت به تهیه گزارش صورت های مالی اقدام کنیم. ترازنامه شامل گزارش کلی یک دوره مالی شرکت است که برای تمامی فعالان اقتصادی اهمیت دارد و مورد توجه قرار می گیرد.
در شرکت ها با استفاده از نرم افزار حسابداری ، تمام قسمت های ترازنامه قابل مشاهده و تغییر می باشد ، زیرا با بروز رسانی سیستم های جدید در عصر امروز از امکانات بیشتری می توان بهره مند شد و نسبت به ارتقا و پیشرفت سطح شغلی خود آگاهی کسب نمود .
ترازنامه چیست؟
ترازنامه گزارشی لحظه ای از وضعیت مالی شرکت یا بنگاه اقتصادی ، یعنی سرمایه ، دارایی و بدهی ، نشان می دهد . این صورت مالی نشان دهنده این است که شرکت مالک چه چیز هایی می باشد ، که در دارایی ها ثبت شدند، شرکت چقدر بدهکار است، که در بدهی ها ثبت شدند و این که شرکت تا چه معیاری ارزش دارد، که در حقوق مالکان یا همان حقوق صاحبان سهام ثبت می شود.
بیلان چیست ؟
بیلان کلمه ای فرانسوی و در اصطلاح بانکی به معنای ترازنامه و کارکرد می باشد. ترازنامه در حسابداری با نام های دیگری همچون بیلان کاری ، صورت وضعیت مالی شناخته میشود. در صورتی که هر یک از این عبارات را بشنوید و یا در جایی بخوانید منظور همان ترازنامه، رکن اساسی و اصلی حسابداری می‌باشد.
ترازنامه یا بیلان گزارشی است که معین می کند وضعیت دارایی، بدهی و سرمایه یک واحد اقتصادی در یک زمان مشخص به چه صورتی است. در حقیقت اهمیت ترازنامه حسابداری به گونه ای است، که می توان آن را به عنوان وضعیت یک واحد اقتصادی در قالب تصویر مد نظر داشت . تهیه ترازنامه مالی توسط حسابرسی و در پایان دوره های مالی انجام میشود.
نحوه ارائه ترازنامه
ترازنامه را می توان به دو شکل ارائه کرد ، ۱_شکل حساب T ۲_ شکل گزارشی
همانطور که مطلع هستید شکل حساب T، شبیه حرف T در زبان انگلیسی می باشد. در این روش، سر فصل های مرتبط با دارایی ها در سمت راست ترازنامه و بدهی ها و حقوق صاحبان سهام در سمت چپ ترازنامه نمایش داده می شوند.
در این روش اغلب بر روی معادله حسابداری توجه میشود و باید جمع اعداد سمت راست ترازنامه با جمع اعداد سمت چپ ترازنامه برابر و یکسان باشند. در صورت های مالی تهیه شده در ایران اکثراً از شکل حساب T برای ارائه ترازنامه استفاده میشود.
در شکل گزارشی (سرمایه در گردش) ترازنامه مدل دو ستونی از بین می رود و به صورت یک ستونی قابل اجرا می‌باشد. در این شکل، در یک ستون، دارایی‌های شرکت قرار گرفته و سپس در زیر همان ستون، بدهی ها و سرمایه نوشته میشود. ترتیب قرارگیری حساب ها در ترازنامه گزارشی به صورتی است، که ابتدا اقلام حساب‌های دارایی نوشته شده و سپس حساب‌های بدهی و پس از بدهی نیز، حساب‌های سرمایه (حقوق صاحبان سهام) قرار می گیرد. در پایان هر کدام از بخش ها نیز به جمع مانده حساب آنها می پردازیم. همان طور که از نام این روش پیداست، معمولاً به گزارش میزان هر یک از اقلام در شرکت می پردازد.
اقلام ترازنامه شامل چه مواردی است ؟
همانطور که پیش تر گفتیم مهم ترین قسمت از یک ترازنامه حسابداری کامل دو ستون اصلی آن است که باید با هم مساوی باشند. به این دلیل که شکل ترازنامه حسابداری، بر اساس معادله حسابداری است ، پس همیشه بین دو ستون اصلی باید توازن وجود داشته باشد. یک ستون مختص به دارایی ها می باشد و ستون دوم مجموع اعداد بدهی و میزان سرمایه (حقوق صاحبان سهام) است. البته اقلام تشکیل دهنده یک ترازنامه فقط شامل این دو ستون نیست و بخش های دیگری هم در آن وجود دارد. در ادامه مطلب به معرفی و ترتیب قرار گیری اقلام ترازنامه می‌پردازیم:
ستون دارایی ها در ترازنامه
در ستون اول صورت ترازنامه، دارایی های یک واحد اقتصادی به ترتیب میزان نقدینگی شان از بالا به سمت پایین قرار می گیرند. منظور از میزان نقدینگی دارایی ها این است که سرعت تبدیل آن دارایی به وجه نقد چقدر است. هر چه سرعت تبدیل دارایی به پول نقد بیشتر باشد نقدینگی آن بیشتر است و باید در ردیف های بالایی ستون قرار گیرد. بعد از نوشتن اقلامی که در روال عادی عملیات مالی سریع تر نقد می‌شوند، باید اقلامی که ثبات بیشتری دارند در انتهای تراز نامه نوشته شوند. این قائده در نوشتن ترازنامه ، کاهش نقدینگی نام دارد.
ستون بدهی ها و صاحبان سرمایه
ستون دوم ترازنامه مالی شامل دو قسمت است ؛ بدهی ها و سرمایه ها. بدهی وجهی است که باید توسط شرکت به اشخاص دیگر پرداخت شود. این بدهی ممکن است ماهیت های مختلفی مثل اجاره بها، حقوق و دستمزد و … داشته باشد. بدهی ها هم مثل دارایی ها شامل دو دسته هستند. بدهی هایی که سررسید آن ها کمتر از یک سال باشد بدهی های جاری و آن هایی که سررسید شان بیشتر از یک سال باشند، بدهی های غیر جاری نام دارند . بدهی‌های مختلف یک مؤسسه ، به ترتیب سررسید پرداخت در ترازنامه حسابداری قرار می‌گیرند.
اهمیت ترازنامه
همانطور که پیش تر گفتیم ، در حقیقت اهمیت ترازنامه آنقدر زیاد است که می‌توان آن را به عنوان وضعیت یک واحد اقتصادی در نظر گرفت. ترازنامه باید توسط حسابرسی و در پایان دوره های مالی تهیه شود. این گزارش از سه بخش اصلی دارایی، بدهی و سرمایه تشکیل میشود که معادله اصلی حسابداری را تشکیل می‌دهند. وضعیت کلی یک ترازنامه باید شبیه به معادله اصلی حسابداری باشد .
تراز آزمایشی چیست ؟
تراز آزمایشی ، یکی از ارکان مهم در دنیای حسابداری و مدیریت امور مالی کسب و کارها به شمار می رود ، که البته از اهمیت زیادی برای بررسی روند عملکرد شرکت و وضعیت کسب و کارها نیز برخوردار است. اما توجه داشته باشید که بسیاری از افراد فکر می کنند تراز آزمایشی نیز نوعی از صورت های مالی هستند، در صورتی که این تفکر یک باور غلط است که در اثر عدم شناخت کافی از صورت های مالی مطرح شده است.
در این مقاله به طور کامل در مورد تراز آزمایشی صحبت می کنیم و جزئیات این موضوع را مورد بررسی و تحلیل قرار می دهیم ، اما برای شروع باید تعریف درستی از صورت های مالی ارائه دهیم تا قابلیت تفکیک ترازنامه، صورتهای مالی مختلف و تراز آزمایشی را داشته باشیم.
در یک تعریف ساده ، تراز آزمایشی فهرستی از نام و مانده حساب های دفتر کل است که اکثراً در پایان ماه های مختلف تهیه می شود تا توازن مانده حساب های دفتر کل مورد آزمون قرار گیرد و از درستی آن مطمئن شوید . در این صورت می توان حساب های دفتر کل را با اطمینان کامل برای تهیه صورت های مالی مورد استفاده قرار داد، اما در صورتی که در تراز آزمایشی مشخص شود توازن مانده حساب های دفتر کل برقرار نیست، نمی توان بر اساس آن صورت های مالی صحیح و دقیقی تهیه کرد.
نحوه نوشتن ترازنامه
تهیه ترازنامه یکی از مهم ترین وظایف حسابداران شرکت می‌باشد. در این بخش از مقاله به آموزش نحوه نوشتن ترازنامه به صورت دستی می پردازیم.
نیاز است همانطور که به ویژگی‌های ترازنامه اشاره کردیم، جدول دو ستونی شامل یک ستون برای دارایی ها و یک ستون برای بدهی و حقوق صاحبان سهام در نظر بگیرید و رسم کنید .
با توجه به ماهیت حساب ها ، نام هر حسابی را که قبلاً در دفاتر ثبت گردیده وارد جدول ترازنامه نموده و جلوی آن مبلغ مانده حساب مربوط را مکتوب کنید . قانون تهیه ترازنامه، در حقیقت همان معادله اصلی حسابداری می‌باشد. این معادله بیانگر تعادل مبالغ موجود در شرکت است. بر اساس این معادله، کل دارایی‌های شرکت، برابر است با حقوق صاحبان سهام (سرمایه شرکت) به علاوه بدهی‌های آن. به عبارت دیگر حقوق صاحبان سهام پس از ورود به شرکت ، دارایی شرکت محسوب میشود و اگر شرکت بدهی داشته باشد از این مبلغ کسر می گردد.
اجزای ترازنامه
کلیه ترازنامه ها از هر نوعی که باشند ؛ این اجزا را باید شامل شوند تا بتوانند مشخصه های یک ترازنامه حسابداری را داشته باشند.
اولین جز ترازنامه، عنوان ترازنامه است . این جز دارای سه بخش است ، بخش اول شامل نام کامل واحد اقتصادی می شود که در خط اول نام تجاری به صورت کامل ، نوشته میشود ؛ نام گزارش یا صورت وضعیت مالی زیر نام تجاری و در خط دوم نوشته میشود که نام صورت مالی ترازنامه است، آخرین بخش تاریخ گزارش که آخرین روز سال مالی است و معمولاً ۲۹ اسفند می باشد.
دومین جزء ترازنامه حسابداری ، واحد اندازه گیری ترازنامه است ؛ این واحد برابر با واحد پولی منطقه یا کشور می باشد. در کشور ایران واحد پولی همان ریال است و نباید تومان نوشته شود ؛ اما اگر ترازنامه برای بازارهای جهانی درست شود، اغلب باید با واحد های دلار یا یورو یا کشور مقصد نوشته شود. لازم به ذکر است که حتما باید واحد پولی در ترازنامه نشان داده شود.
سومین جزء ترازنامه حسابداری، جمع حساب ها است. همانطور که در قبل تر گفتیم اساس ترازنامه بر معادله حسابداری است و اگر مجموع دو ستون مشخص گردد، حاصل جمع به دست آمده از دو ستون، باید با هم برابر باشند؛ در آخر با کشیدن دو خط موازی زیر این حاصل جمع ها نشان می دهیم که این ترازنامه بسته شده است.
کلام آخر
ترازنامه حسابداری ، یکی از مهم‌ترین و کاربردی ترین موارد در حسابداری است که به وسیله آن صاحبان شرکت‌ها می‌توانند به کمک نرم افزار مالی و با آگاهی و اطلاعات زیاد به کسب و کار خود جهت دهند تا سریع‌تر به سود دهی برسند و یا شرکت را از نابودی نجات دهند. ما در این قسمت به طور کامل به تشریح ترازنامه پرداختیم امیدواریم با مطالعه آن اطلاعات زیادی در این باره کسب کرده باشید.
