در اواخر قرن هجدهم میلادی ، برخی از واحدهای انتفاعی فعالیت خود را آغاز کردند . انجام این فعالیت ها یا به صورت موسسات انفرادی و یا به صورت شرکت های غیر سهامی با مالکیت چند نفر شریک تاسیس می گردیدند. هدف از تاسیس این شرکت های سهامی فعال بودن و جریان داشتن سرمایه های سهامی نقدی در واحد های بزرگ تر برای کسب سود بیشتر و حفظ سرمایه اشخاص می باشد. در شرکت های غیر سهامی و مالکیت فردی ( تک نفره) مقدار سرمایه به کار انداخته شده کم و از طرفی ریسک از بین رفتن و صفر شدن سرمایه مالکین آن بیشتر می باشد. در شرکت های سهامی مقدار سرمایه و تعداد افراد مالک در شرکت می تواند بیش تر از شرکت های غیر سهامی و دیگر شرکت ها باشد و ریسک از بین رفتن سرمایه نیز به طور حداکثر کاهش یافته و همچنین موجب از بین رفتن صد در صدی سرمایه اشخاص نمی گردد.
قانون تجارت به عنوان یکی از قوانین مهم در کشور به مباحث تخصصی و گسترده ای از جمله تاجر ، شرکت ها ، معاملات و غیره پرداخته است . مبحث شرکت های تجاری یکی از انواع شرکت هایی است که ماده ۲۰ قانون تجارت به آن اختصاص یافته است و توضیحات و مفاد قانونی متعددی در این خصوص بیان کرده است . همانطور که از قبل اطلاع دارید ، شرکت های سهامی از نخستین شرکت های رایج و کاربردی در جهان می باشند. به عبارتی دیگر، شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تبدیل می شود و هر کدام از صاحبان سهام یک سهم مخصوص به خود ( اختصاص یافته ) دارند که از آن در علم حسابداری به نام سهام اسمی ذکر می شود .
هر شرکتی با توجه به نوع فعالیت و ماهیت عملیاتی خود به چند دسته طبقه بندی می شود . شرکت های سهامی هم از این مسئله مستثنا نیستند و به دو دسته طبقه بندی می شوند که شامل ، شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص می باشند. در ماده ۲ قانون تجارت آورده شده است که شرکت سهامی در زمره شرکت های بازرگانی قرار می گیرد ، به جز این که موضوع و حوزه فعالیتی آن امور بازرگانی نباشد. سرمایه هر شرکت سهامی به طور مساوی تقسیم میشود و به هر قسمت آن یک سهم گفته میشود همچنین مسئولیت صاحبان سهام در مقابل بدهی هایی که در شرکت وجود دارد محدود بوده به میزان سرمایه شان بستگی دارد. با توجه به توضیحات فوق دریافتیم که ، شرکت های سهامی مانند یک شرکت سرمایه ای هستند به این دلیل که سهام هر کدام از شرکا بدون انجام هیچ گونه اقدام و تشریفاتی از قابلیت نقل و انتقال برخوردار است و صاحبان سهام در مقابل طلبکاران مسئولیت محدود و اندکی دارند.
شرکت سهامی یک شخصیت حقوقی بوده و می تواند مالک دارایی های خود باشد . همچنین در انجام امورات و فعالیت های مالی و تجاری هم متحمل بدهی شود . به گونه ای ساده تر، دارایی ها در شرکت سهامی جدا از دارایی های سهام داران آن بوده و اگر واحد تجاری دچار بدهی های متعدد شود قادر نیست از دارایی های شخصی افراد سرمایه گذاری به عنوان وثیقه بدهی صاحبان سهام استفاده نماید . این گونه واحد های تجاری می تواند با انجام فعالیت های مالی و با استفاده از دارایی های خود به کسب سود و درآمد بپردازند و اینکه می توانند به عنوان یک شخصیت حقوقی برای درآمدی که کسب کرده مالیات بپردازند.
- بررسی مزایا و معایب شرکت های سهامی :
- مزایای شرکت های سهامی : هر فرد سهام دار هنگامی که با شرکت تصفیه و یا روند فعالیت را متوقف می کند ، در هنگام توقف و یا تصفیه با شرکت، با توجه به تعداد سهام مربوط به وی، سهمی از حقوق مالی سهام داران را دارا می باشد. جمع آوری منابع مالی از جانب افراد سهام داری که در شرکت سهام دارند ، دارای اهداف سرمایه گذاری متفاوتی می باشند هم امکان پذیر است. همچنین از طریق شرکت های سهامی، می توان به بازارهای سرمایه گذاری مانند بورس اوراق بهادار دست پیدا کنید .و این که به سهولت و آسانی قادر خواهید بود سرمایه گذاری را حفظ، اشتراک ، انتقال و افزایش داد .
- معایب شرکت های سهامی : سودی که در شرکت های سهامی به دست می آید ، یک بار به عنوان درآمد شخص حقیقی و یک بار زمان توزیع بین صاحبان سهام، مشمول مالیات می شود. امکان دارد به دلیل غیر شخصی بودن شرکت سهامی، اختلالاتی در ارتباط با کنترل سهام داران بر شرکت به وجود بیاید.
شرکت‌های سهامی بر اساس قانون تجارت به طور کلی به دو دسته قابل تقسیم و تفکیک هستند :
۱_ شرکت های سهامی عام ۲_ شرکت‌های سهامی خاص
شرکت سهامی عام : شرکت سهامی عام ، شرکتی است که سرمایه آن از راه توزیع و فروش سهام به افراد تأمین میشود، در حقیقت سهام شرکت های سهامی عام در بورس اوراق بهادار از قابلیت خرید و فروش و معامله برخوردار است. در پیش یا پس از نوشتن اسم شرکت های سهامی عام باید حتماً عنوان (شرکت سهامی عام) بیان ( ذکر ) شود. در زمان تشکیل شرکت های سهامی عام، باید حداقل ۲۰ درصد از سرمایه شرکت سهامی عام از سوی مالکان به شکل نقدی یا به صورت تعهدی تأمین شود.
شرکت سهامی خاص : شرکت سهامی خاص ، شرکتی است که همه‌ی سرمایه آن در زمان ایجاد شرکت از سوی مالکان آن تأمین و آورده می شود. در نوشتن و مکتوب کردن نام شرکت های سهامی باید حتماً عبارت (شرکت سهامی خاص) پیش یا پس از اسم شرکت آورده شود. همچنین تعداد افراد شریک در شرکت برای ثبت این شرکت نباید کمتر از سه نفر باشد. بر اساس ماده ۲۱ قانون تجارت، شرکت های سهامی خاص حق ارائه سهام در بورس اوراق بهادار، بانک و تبلیغات برای توزیع و فروش سهام را ندارند.
-
تفاوت های شرکت های سهامی عام و شرکت های سهامی خاص
- سهام برای فروش است و همانطور که میدانید ، بخشی از سهام واحد های تجاری عام در همان ابتدای تاسیس به افراد فروخته می شود ، اما در واحد های تجاری خاص سهام شرکت تنها به وسیله مالکان و صاحبان آن تامین می گردد .
- واحد های تجاری سهامی عام و خاص از منظر داشتن تعداد شرکاء و سهامداران در شرکت با هم تفاوت دارند در شرکت های سهامی عام تعداد شرکاء حداقل ۵ نفر اما در شرکت های سهامی خاص تعداد شرکاء ۳ نفر می باشد.
- این دو نوع واحد تجاری از نظر میزان سرمایه اولیه هم با یکدیگر تفاوت دارند ، مقدار سرمایه لازم جهت ایجاد یک شرکت سهامی عام در بدو شروع حداقل ۵ میلیون ریال و سرمایه لازم برای ایجاد شرکت سهامی خاص در بدو شروع حداقل یک میلیون ریال است .
- مبلغ اسمی این دو نوع سازمان از لحاظ ریالی با هم تفاوت دارند ، وجه سهام اسمی در شرکت های عام نباید بیشتر از ۱۰۰۰۰ ریال باشد و همین وجه سهام اسمی در شرکت های خاص دارای سقف مشخص و معینی نمی باشد ، در حقیقت بیرون محدودیت است .
- شرکت های تجاری عام قادر هستند بر اساس استناد به قانون تجارت ، اوراق قرضه یا اوراق مشارکت توزیع و منتشر نمایند در صورتی که برای شرکت های سهامی خاص این چنین مسئله ای پیش بینی و قرار داده نشده است .
- نکته ای که در این دو نوع واحد تجاری وجود دارد ، چگونگی پرداخت پاداش و سود به مالکان است پرداخت پاداش به مالکان واحد تجاری عام از ۵ % و مدیران واحد تجاری خاص از ۱۰ % سود قابل پرداخت به صاحبان سهام نباید بیشتر شود .
- هنگامی که یک شرکت با عنوان واحد تجاری عام ایجاد می شود و شروع به انجام فعالیت می کند ، میبایست در ابتدا حداقل ۲۰ % سهام شرکت را تعهد نماید در صورتی که در واحد های تجاری خاص مالکان باید تمام سهام شرکت را تعهد کنند .
- در شرکت های سهامی عام تشکیل مجمع عمومی در شرکت جزو اقدامات ضروری و اجباری است در صورتی که در واحد های تجاری خاص الزامی و عملی نمی باشد .
-
حسابداری شرکت های سهامی عام و خاص چگونه است ؟
همانطور که در متون فوق ذکر شد و دریافتید ، شرکت های سهامی یکی از مهم ترین و پر کاربرد ترین انواع شرکت ها هستند که دانش و معلومات رشته حسابداری در مدیریت و کنترل آن‌ها نقش پر رنگ و ویژه ای دارد. به همین علت است که در تأسیس آن‌ها باید با اصول ، قوانین و دستورالعمل های حسابداری شرکت های سهامی آشنا بود. در حسابداری شرکت های سهامی، عبارت شرکت سهامی عام و عبارت شرکت سهامی خاص باید قبل یا بعد از نام شرکت در همه اوراق، اطلاعیه ها و همچنین آگهی های توزیع و فروش شرکت سهامی به طور واضح و روشن ذکر شود.
در زمان تأسیس شرکت های سهامی عام و خاص نباید سرمایه شرکت به ترتیب از پنج میلیون و یک میلیون ریال کمتر باشد. در صورتی که سرمایه اولیه در شرکت های سهامی عام و خاص پس از تأسیس شرکت به هر دلیل از حداقل سرمایه ذکر شده کمتر شود باید در مدت یک سال نسبت به افزایش سرمایه اقدام به عمل آید یا شرکت به نوع دیگری از شرکت‌های عنوان شده در قانون تجارت تغییر کند و یا به عبارتی تغییر شکل دهد در غیر این صورت هر فرد ذینفعی قادر است انحلال شرکت را از طریق دادگاه های صلاحیت دار و بزرگ پیگیری کند.
